انواع اعراب (قسمت اول)

انواع اعراب

تعریف اعراب

کلمات هنگامی که در جمله قرار می گیرند نقشی پیدا می کنند. این نقش را با علامت های خاصی نشان می دهند. که به آن اعراب می گویند.

انواع اعراب

1.       ظاهری : این نوع اعراب برای کلمات معرب است. و با علامت های (ــَــًـِــٍـُــٌ)نشان داده می شوند.

معرب به کلماتی گفته می شود که حرکت حرف آخر آن ها با توجه به موقعیت کلمه تغییر می کند.

2.       محلی : این نوع اعراب برای کلمات مبنی است. و در واقع هیچ علامتی وجود ندارد.

3.       تقدیری : این نوع اعراب برای کلمات معربی است که به دلایلی نمی توانند علامت اعراب بپذیرند.

اعراب ظاهری

اعراب ظاهری به دو نوع تقسیم می شود.

1.       اعراب اصلی : با حرکت های (ــَــًــِــٍــُــٌ) که بر روی آخرین حرف کلمات قرار می گیرند نشان داده می شود.

مثال:

        ذهبَ المعلمُ الی المدرسةِ ( المعلم مرفوع است)

        ذهبَ معلمٌ الی المدرسةِ   ( معلمٌ مرفوع است)

        رأیتُ المعلمَ فی المدرسةِ  ( المعلمَ منصوب است)

        رأیتُ معلماً فی المدرسةِ   ( معلماً منصوب است)

        سلّمتُ علی المعلمِ         ( المعلمِ مجرور است)

        سلّمتُ علی معلمٍ           ( معلمٍ مجرور است)

2.       اعراب فرعی : با برخی حروف که به نیابت از علامات فوق الذکر می آیند نشان داده می شوند. و در موارد خاصی است که شامل

·         مثنی : در اسم های مثنی هنگامی که اسم مرفوع باشد ( ا (الف)) به نیابت از (ــُــٌـ) می آید.

مثال:

       ذهبَ المعلمانِ الی المدرسةِ _ ذهب معلمانِ الی المدرسةِ

          در اسم های مثنی هنگامی که اسم منصوب یا مجرور باشد ( یـ (یاء)) به نیابت از (ــَــًــِــٍـ) می آید.

مثال:

       رأیتُ مُعلّمَینِ – رأیتُ المعلمَینِ        ( معلمَینِ و المعلمَینِ منصوب هستند)

       سلّمتُ علی معلمَینِ – سلّمتُ علی المعلّمَینِ  ( معلمَینِ و المعلمَینِ مجرور هستند)

نکته:

هر گاه اسمی مثنی باشد (ا) علامت رفع و (یـ) علامت نصب و جر خواهد بود.

·         جمع مذکر سالم : هنگامی که اسم جمع مذکر مرفوع باشد (و (واو)) به نیابت از (ــُــٌـ) می آید.

مثال :

        جاء المعلمونَ – جاء المعلمونَ     ( در حالت مرفوعی )

                         هنگامی که اسم جمع مذکر منصوب یا مجرور باشد. (یـ (یاء)) به نیابت از (ــَــًــِــٍـ) می آید.

مثال:

        رأیتُ المعلّمینَ – رایتُ معلمینَ     ( در حالت منصوبی)

        سلّمتُ علی المعلمینَ – سلمتُ علی معلمینَ    ( در حالت مجروری)

نکته:

هرگاه اسمی جمع مذکر باشد (و) علامت رفع و (یـ) علامت نصب و جر خواهد بود.

·         أسماء خمسة : اسماء خمسة پنج اسم هستند که شامل (أب، اخ، حم، فم، ذو) می باشند. اعراب آن به این صورت می باشد

1.       رفع: با (و) می باشد مانند جاء ابوک  - ذهب اخوک

2.       نصب: با (ا) می باشد مانند  رأیتُ أباک   - رأیتُ اخاک

3.       جر: با (یـ) می باشد.    مانند: سلمتُ علی ابیکَ – سلمتُ علی اخیکَ

نکته:

این قاعده در صورتی بر اسماء خمسة منطبق است که این اسم ها (مفرد و مضاف باشند) همچنین به (ی متکلم ) اضافه نشده باشند.

مثال:

ذهب أبٌ  - ذهبَ أبی

رأیتُ أباً – رأیتُ أبی

سلّمتُ علی الأبِ – سلّمتُ علی أبی

·         جمع مؤنث سالم : جمع مونث سالم فقط در حالت نصب اعراب آن فرعی می باشد. که در این حالت به جای (ـَــًــ) از (ــِــٍ) استفاده می کنیم.

مثال:

       رأیتُ المعلماتِ – رأیتُ معلماتٍ  (در حالت نصب)

نکته:

جمع مونث سالم در حالت رفع با (ــُــٌــ) و در حالت جر با (ــِــٍــ) اعراب می گیرد.

مثال:

جاءت المعلماتُ

رأیتُ المعلماتِ

سلّمتُ علی المعلماتِ

·         اسم غیر منصرف (الممنوع من الصرف): این اسم ها در صورتی که مجرور باشند، به جای کسره (ــِــ) فتحه (ــَــ) می گیرند.

اسم های غیر منصرف عبارتند از:

1.       عَلَم مونث : فاطمة، حمزة

2.       عَلَم غیر عربی : یوسف، یعقوب، فرعون

3.       نام شهر و کشور : طهران، مکة

4.       صفت بر وزن أفعَل : أکبر، أبیض

5.       جمع مکسّر هم وزن مفاعل و مفاعیل : مساجد، مصابیح

مثال:

السلام علی فاطمةَ الزهراءِ

أرسلنا الی فرعونَ

إلی مدینَ

أ لیس اللهُ بأعلمَ بالشاکرینَ

زیّنا سماءَ الدنیا بمصابیحَ

نکته:

اسم های غیر منصرف در صورتی که (الـ تعریف) بگیرند یا مضاف بشوند. در حالت مجروری، کسره می گیرند. و قاعده فوق اجرا نمی شود. یعنی اعراب آنها اصلی می شوند.

مثال:

فی المساجدِ مُصلّونَ

فی مساجدِ المدینةِ مصلونَ